ကျွန်တော့်မှာ MBA ဘွဲ့တွေဘာတွေတော့မရှိဘူး။ ဒါပေမယ့် အဲ့လို MBA ဘွဲ့တွေဘယ်လောက်ပဲရထာရထား vision မရှိရင် အဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ဟာ အဖွဲ့အစည်းတွေကိုတည်မြဲအောင်မစွမ်းဆောင်နိုင်ဘူးလို့ ကျွန်တော်သတ်မှတ်တယ်။ Imagine လုပ်ကြည့်ဖူးတယ်။ Nokia တို့ Kodak တို့ company တွေမှာဦးဆောင်နေတဲ့ အပေါ်က CEO တို့၊ Director တို့ ခေါင်းဆောင်ကြီးတွေက သေချာတယ် MBA ဘွဲ့ကြီးတွေရထားပြီးတဲ့လူတွေပဲဖြစ်ရမယ်။ နာမည်ကြီးတဲ့ university ကနေကျောင်းပြီးထားတဲ့ပုဂိ္ဂုလ်ကြီးတွေအများကြီးပါတယ်။ အဲ့ဒါဆိုဘာကြောင့် အဲ့ company တွေပြိုလဲသွားတာလဲ။ ဟင်…ဒီလောက် MBAတွေ ဘာကြီးတွေနဲ့ အဲဒီ Management တို့၊ leadership တို့ စာအုပ်ကြီးတွေထဲက အဲ့လို theory ကြီးတွေ principle ကြီးတွေအကုန်သိတာပဲမဟုတ်ဘူးလား။ အဲ့ဒါတွေအကုန်သင်ခဲ့ရတဲ့လူတွေပဲမဟုတ်ဘူးလား။ ဒါနဲ့ဘာကြောင့် company တွေကအရှုံးတွေပေါ်ပြီးပြိုလဲသွားရတာလဲ။ အဲ့လိုဖြစ်ရခြင်းအကြောင်းအရင်းတွေထဲက အဓိကအချက်ဟာ Vision မရှိလို့ပဲလို့ကျွန်တော် ကောက်ချက်ကြတယ်။ လက်ရှိအလုပ်တွေအဆင်ပြေနေရင်ပြီးရောဆိုပြီး အနာဂတ်ကိုမြင်တဲ့ vision မရှိလို့ပဲ။
ကျွန်တော်မှာ လုပ်ငန်းခွင်အတွေ့အကြုံရှိ ၄နှစ်ကျော်ပဲရှိပေမယ့် ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ behavior ကိုတော်တော်အကဲဖြတ်မိတယ်။အခုသင်အလုပ်တစ်ခုလုပ်နေတယ်ဆိုရင် သင့်အလုပ်မှာရှိတဲ့ Manager တို့ Director တို့လိုမျိုးပုဂ္ဂိုလ်ကြီးတွေဘာလုပ်နေလဲလို့ သေချာစမ်းစစ်ကြည့်ပါ။ သင်ကိုယ်တိုင် အဲ့လိုမျိုး Manager လို့အမြင့်ပိုင်းရာထူးကြီးတစ်ခုရထားနေတဲ့သူဆိုရင် သင်ကောတစ်နေ့နဲ့တစ်နေဘာလုပ်နေလဲလို့ စမ်းစစ်ကြည့်ပါ။ အထူးသဖြင့် ကျွန်တော်တို့ ပြည်တွင်းက Company တွေမှာလုပ်နေတဲ့သူတွေပေါ့။ သေချာတယ် တော်တေယ်များများက လက်ရှိအလုပ်တွေအဆင်ပြေနေအောင်၊ လည်ပတ်နေနိုင်အောင်လောက်ပဲလုပ်ကြတယ်။ ရာထူးတွေကြီးလာလေလေ၊ လစာတွေများလာလေလေ၊ အရှုပ်တွေသိပ်မလုပ်ချင်တော့ဘူး။ လက်ရှိလုပ်တဲ့အလုပ်ကိုကောင်းအောင်လုပ်မယ်။ အဆင်ပြေအောင်လုပ်မယ်။တာဝန်ကျေအောင်လုပ်မယ်။ အချိန်တန်အိမ်ပြန်မယ်။အဲ့လူတွေကို မကောင်းဖူးလို့ကျွန်တော် မဆိုလိုဘူး။ သူတို့ဟာ Good leaders တွေပါ။ ဒါပေမယ့် ရေရှည်မှာ ဘာတွေဖြစ်လာနိုင်သလဲ၊ ဘာ potential challenges တွေရှိလာနိုင်သလဲ၊ အဲဒါတွေကို ရင်ဆိုင်နိုင်ဖို့ အခုကတည်းက ဘာတွေကြိုပြင်ဆင်သင့်သလဲဆိုတာစဉ်းစားမှုအင်မတန်နည်းတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ လက်ရှိမှာ လုပ်ငန်းတွေအဆင်ပြေနေတယ်လေ။ အောင်မြင်နေတယ်လေ။ အကျိုးအမြတ်တွေ အများကြီးရနေတယ်လေ။ ဟာ…ဒီလုပ်ငန်းကြီးနောင်နှစ်ပေါင်းများစွာ အဆင်ပြေနေဦးမှာဆိုပြီး အရမ်း optimistic ဖြစ်တယ်လေ။ ဟာ…ဒီလုပ်ငန်းကြီးလုပ်လာတာ ဘယ်နှစ်နှစ်တောင်ရှိနေပြီအမြဲအဆင်ပြေနေတာဆိုပြီးထင်နေကျတယ်။ company အမြတ်အစွန်း bonus တွေရ ရာထူးကြီးတဲ့လူတွေ၊ လစာ ၁၀သိန်း ကျော်လောက်ရတဲ့လူတွေကလဲ အဲ့ပေါ်မှာ အောင်ပွဲခံ celebrate လုပ်နေကျတယ်။ အဲ့တော့ လက်ရှိအလုပ်တွေဆက်လည်ပတ်နိုင်အောင်ပဲ စဉ်းစားကြတယ်။ အလုပ်လာမယ်။ တာဝန်ကျေအောင်လုပ်မယ်။ အချိန်တန်အိမ်ပြန်မယ်။ ဘာမှရေရှည်အတွက် တီထွင်ဖို့ဖန်တီးဖို့စဉ်းစားနေစရာမလိုဘူး။ ဒီလောက်လုပ်ငန်းတွေကအဆင်ပြေနေတာ။ဆက်ပြီးအဆင်ပြေနေဦးမှာ။ငါတာဝန်ယူနေတဲ့အတောအတွင်း၊ ငါအုပ်ချုပ်နေတဲ့အတောအတွင်း အဆင်ပြေနေရင်ပြီးတာပဲ။နိစ္စဒူဝ အလုပ်တွေတောင်ရှုပ်နေတာ အနာဂတ်မှာဘာတွေဖြစ်လာလဲဆိုတာ စဉ်းစားနေစရာမလိုဘူး။ အဲ့ဒါတွေကအလုပ်ရှုပ်တယ်။ အခုအလုပ်တွေအဆင်ပြေအောင်လုပ်မယ်။ အချိန်တန် လစာကောင်းကြီးတွေရမယ်။ပြီးပြီ။ အဲ့ဒါကြောင့်လဲ Nokia တို့ Kodak တို့ပြိုလဲရတာပဲ။ လုပ်ငန်းတွေအဆင်ပြေနေတဲ့ အချိန် ထိပ်သီးကလူတွေက လစာကောင်းကြီးတွေရ အာလုံးက လက်ရှိလုပ်ငန်းတွေ အိုကေနေရင်ပြီးပြီ။ ငါရှိနေတုန်း အဆင်ပြေနေရင်ပြီးတာပဲ။ ငါ့မရှိတော့နောက်ပိုင်း သူ့ဘာသူ့ဖြစ်ချင်ရာဖြစ်ဆိုပြီး အနာဂတ်အတွက် vision မျိုးမရှိကျဘူး။ တကယ်လဲ technology အပြောင်းအလဲနဲ့ကြုံရော နောက်ကောက်ကျတော့တာပဲလေ။ အဲ့တော့မှထလုပ်တော့မမှီတော့ဘူး။
ကျွန်တော် Singapore မှာသင်္ဘောကျင်းတစ်ခုမှာလုပ်တုန်းက ဆီဈေးတွေကျတော့ သင်္ဘောကျင်းတွေတော်တော်များများ ပိတ်လိုက်ရတယ်။ Singapore တစ်နိုင်ငံတည်းမဟုတ်ပါဘူး။Globally အရဖြစ်တာပါ။ အဲ့လိုအဖြစ်မျိုးတွေကြုံတော့မှ company တွေကထပြီး “ ဟေ့ ငါတို့ အပြောင်းအလဲတွေလုပ်ကြမယ်ဟေ့။ ငါ့တို့ innovation တွေလုပ်ကျမယ်ဟေ့” လိုထအော်ကြတယ်။ ဟင်..အရင်အချိန်တွေတုန်းကျတော့ ဘာလို့မလုပ်ခဲ့ကျတာလဲ။ အဲ့အချိန်တွေတုန်းကျတာ့ စီးပွားရေးတွေအရမ်းကောင်းနေတော့ အပေါ်ကလစာ ဒေါ်လာ သိန်းသောင်းချီရနေတဲ့လူတွေက ဘာမှ innovation တွေလုပ်ဖို့မစဉ်းစားဘူး။ R &D တို့ဘာတို့မလုပ်ဖူး။အလကားပိုက်ဆံကုန်တယ်။ လက်ရှိမှာဒီလောက်ကောင်းနေတာ။ နောင် ၁၀နှစ် ၁၅နှစ်လောက်ဆက်ကောင်းဦးမှာ။ အဲ့တော့ အေးဆေး။ လက်ရှိအလုပ်တွေပြေလည်အောင်လုပ်ပေးမယ်။ကောင်းအောင်လုပ်မယ်။ တာဝန်ကျေအောင်လုပ်မယ်။ပြီးရင် အိမ်ပြန်မယ်။ အဲ့လိုမျိုး အနာဂတ်အတွက် vision မရှိတဲ့ခေါင်းဆောင်မျိုးတွေရှိနေလို့လဲ အာရှက companies တွေဟာ အနောက်နိုင်ငံက companies တွေကိုမမှီတာ။ အနောက်နိုင်ငံ companies တွေမှာ ရတဲ့အမြတ်အစွန်းတွေရဲ့ 50% လောက်ကိုတောင် Research & Development အတွက်ထည့်တာ။ Asia က company တွေ R & D လုပ်တာဆိုတဲ့စကားလုံးမျိုးတွေ ကြားရခဲတယ်။မရှိဘူးလို့မဆိုလိုဘူး။ဒါပေမယ့် အင်မတန်နည်းတယ်။ Asia က companies တွေအလုပ်ခေါ်ရင် R&D အတွက်ခေါ်တဲ့ post အင်မတန်နည်းတယ်။ Asia မှာ အတိုးတက်ဆုံးလို့ပြောလို့ရတဲ့ Singapore လို့နိုင်ငံမှာတောင် အတွေ့အကြုံရှိရင်ရပြီ။အဓိကက အလုပ်ခိုင်းလို့ရရင်ရပြီ။ Research လုပ်ဖို့ဘာဖို့တွေသိပ်မစဉ်းစားဘူး။ ဒါဟာ ကျွန်တော်ရဲ့ Background နဲ့ဆက်စပ်တဲ့ အလုပ်တွေပေါ်မှာ အခြေခံပြီးပြောတာပါ။ တခြား ကဏ္ဍတွေမှာလဲအတူတူပဲဖြစ်လိမ့်မယ်လို့ ကျွန်တော်ယူဆတယ်။ အဲ့ဒါကြောင့်လဲ လူ့အသုံးအဆောင်ပစ္စည်း အစနေရာတိုင်းလိုလိုမှာ အနောက်နိုင်ငံက ထုတ်လုပ်တဲ့ products တွေ service တွေဟာ ပိုကောင်းကြတာပဲ။
အခုကျွန်တော်ပြောတာကို သင်လက်မခံဘူးဆိုရင် အခုလက်ရှိ သင့် company လုပ်နေတဲ့ manager ကြီးတို့ဘာကြီးတို့ ထိပ်သီးကလူတွေ တစ်ပတ်နဲ့တစ်ပတ်ဘာလုပ်နေလဲလို့ သေချာအကဲခတ်ကြည့်လိုက်။ လက်ရှိအလုပ်တွေအဆင်ပြေအောင်လုပ်နေရုံပဲလား။ အနာဂတ်အတွက် ငါတို့လုပ်ငန်းဖွံဖြိုးအောင်ဘယ်လိုလုပ်မလဲ။ Technology ပိုင်း service အပိုင်း မှာဘယ်လို develop ဖြစ်အောင်လုပ်မလဲ၊Locally မှာ ဆရာကြီးလုပ်နေရုံမဟုတ်ပဲ Globally ပါယှဉ်နိုင်အောင်၊ ထိုးဖောက်နိုင်အောင်ဆိုပြီး ဆောင်ရွက်နေတာကိုမြင်မိလား။ Asia ကလူတွေအများစုရဲ့ philosophy က လုပ်ဟေ့ချဟေ့ဆော်ဟေ့၊ ပိုက်ဆံများများရအောင်လုပ်မယ်ဟေ့၊ မြန်မြန်အကျိုးမြတ်ရအောင် လုပ်မယ်ဟေ့၊ ဝုန်းဝုန်းဝုန်းနဲ့လုပ်ကျတာပဲရှိတယ်။ အနာဂတ်အတွက် အမြင် Visionနည်းတယ်။ဝေးဝေးကိုမြင်နိုင်စွမ်းနည်းတယ်။ လက်ရှိကိုပဲ အာရုံစိုက်တယ်။ အဲ့တာတွေကြောင့်လဲ အရှေ့တိုင်းက company တွေအနောက်နိုင်ငံက company တွေကိုယှဉ်နိုင်မှုအင်မတန်နည်းခြင်းပဲဖြစ်တယ်လို့ ကျွန်တော်သုံးသပ်တယ်။ဒီနေရာမှာ ကျွန်တော့်ရဲ့ “ ခြေလှမ်းဆယ်လှမ်း” နိယာမကိုပြန်ယူသုံးရလိမ့်မယ်။ စီးပွားရေးလောကမှာ ခေါင်းဆောင်တွေဟာ ခြေလှမ်းဆယ်လှမ်းလှမ်းတိုင်း ဘယ်နှစ်လှမ်းကတော့ လက်ရှိအခြေအနေတွေအဆင်ပြေဖို့ ဘယ်နှစ်လှမ်းကတော့ အနာဂတ်မှာဖြစ်လာမယ် socially အရ politically အရ environmentally အရ technologically အရအပြောင်းအလဲတွေကိုရင်ဆိုင်နိုင်ဖို့ပြင်ဆင်ရမယ်။ ငါလုပ်နေတဲ့အချိန် ငါအုပ်ချုပ်နေတဲ့အချိန်အဆင်ပြေရင်ပြီးတာပဲလို့မဟုတ်ပဲ ငါမရှိတော့ရင်လဲ ဒီအလုပ်ကိုနောက်လူတွေဆက်လုပ်နိုင်အောင်၊ ငါလိုလုပ်နိုင်ရုံတင်မဟုတ်ပဲ ငါ့ထက်ကောင်းအောင်လုပ်လာနိုင်အောင် ငါဘယ်လိုလုပ်သွားမလဲ။ ငါသိတယ်ကွ။ ငါအရမ်းတတ်တယ်ကွ။ငါ့လိုလုပ်နိုင်တဲ့သူမရှိဘူးကွ။ ငါကဘာဘွဲ့ ညာဘွဲ့ ဘာဆုညာဆုတွေရထားတာကွ။ငါလိုအောင်မြင်အောင်စွမ်းဆောင်နိုင်တဲ့လူမရှိဘူးကွ ဆိုတဲ့ အတ္တ(Ego) ကိုစွန့်ပြီး နောက်လူတွေကို၊ ကိုယ့်အောက်ကလူတွေကို ကိုယ်ထက်သာလာအောင်၊ ကိုယ့်ထက်ပိုကောင်းအောင်လုပ်နိုင်အောင်၊ ကိုယ့်ထက်ပိုကောင်းတဲ့ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်လာအောင် လုပ်ဆောင်ပေးတဲ့သူကမှ “အတော်ဆုံးခေါင်းဆောင်(Best leader)” ဖြစ်မှာပါ။မြင်ယောင်ကြည့်ပါ။ အဲ့လိုခေါင်းဆောင်မျိုးက ဘယ်လောက်တောင်ကြီးကြယ်ခမ်းနားလိုက်သလဲ။ သင့်အခုအလုပ်လုပ်နေတဲ့ သက်တမ်းတစ်လျှောက်အဲ့လိုခေါင်းဆောင်းမျိုးသင်မြင်ဖူးသလား။ ခေါင်းဆောင်ကောင်း Good leader တွေကအများကြီးပါ။ အတော်ဆုံးခေါင်းဆောင် Best leader ကတော့ တစ်သောင်းမှာ တစ်ယောက်လောက်ပဲရှိမယ်လို့ကျွန်တော်ထင်တယ်။ စဉ်းစားကြည့်ပါ။ တော်တော်များများကကိုယ့်နဲ့ level တူ ဒါမှမဟုတ် ကိုယ့်အောက်ကလူကိုယ့်ထက်သာသွားမှာကိုကြောက်တယ်။ ငါကပိုသိတယ်။ပိုကျွမ်းတယ်။ပိုဆရာကြီးဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ “အတ္တ” အရမ်းကြီးတယ်။ ငါလုပ်သွားနိုင်ခဲ့တယ်ကွ။ ငါကြောင့်ဒါကြီးအောင်မြင်သွားတယ်ကွ။ ငါ ကသူများတွေနဲ့ မတူဘူးဆိုတဲ့ gratification တွေရပြီး အနိုင်နဲ့ပိုင်းသွားချင်ကြတယ်။ အဲ့လို ပုဂ္ဂိုလ်မျိုးတွေကို မကောင်းဖူးလို့ကျွန်တော်မဆိုလိုဘူး။ ဒါပေမယ့် သူတို့ဟာ ခေါင်းဆောင်ကောင်း Good leader ပဲရှိသေးတယ်။ အတော်ဆုံးခေါင်းဆောင် Best leader လို့ကျွန်တော်မသတ်မှတ်နိုင်ဘူး။ Best leader က သူအဲ့အလုပ်ကိုမလုပ်တော့ရင်တောင်၊ သူမအုပ်ချုပ်တော့ရင်တောင်၊ သူသေသွားရင်တောင်၊ နောက်ကလူတွေဆက်ပြီးလုပ်နိုင်အောင်၊ ပိုလို့တောင်ကောင်းအောင်လုပ်နိုင်အောင် လုပ်ပေးသွားခဲ့တဲ့သူပါ။ အဲ့တော့ သူသေသွားရင်တောင် သူ့နာမည်နဲ့အတူ သူလုပ်သွားတဲ့အရာတွေ၊ သူ့ဦးဆောင်ခဲ့တဲ့အဖွဲ့အစည်းတွေ၊ သူ့ရဲ့ idea တွေ၊ အတွေးအခေါ်တွေ၊ အယူအဆတွေဟာ နောင်နှစ်ပေါင်းများစွာကျန်ရှိနေပါဦးမယ်။ သူလိုမျိုးခေါင်းဆောင်တွေ၊ သူထက်ပိုကောင်းတဲ့ခေါင်းဆောင်တွေ ကိုလဲ ဆက် inspire လုပ်ပေးနိုင်ခဲ့လိမ့်မယ်။ အဲ့လို ခေါင်းဆောင်မျိုးဟာဘယ်လောက်ထိလေးစားစရာကောင်းလိုက်လဲ။ အဲဒါကမှ “Best leader” ပါ။အဲ့လို့ Best leader တစ်ယောက်ဖြစ်ဖို့ အဓိကအရေးကြီးဆုံးအရာဟာ အနာဂတ်ကိုမြင်တဲ့သူ့ရဲ့ vision ပါပဲ။ခြေလှမ်းဆယ်လှမ်းလှမ်းတိုင်း “ငါရှိနေတုန်း” ဆိုတာထက် “ငါမရှိတော့ရင်ကော” ဆိုတာကိုအမြဲစဉ်းစားဖို့လိုတယ်။
“ငါမရှိတော့ရင်ကော” ဆိုတာစဉ်းစားလိုက်တာနဲ့သူရဲ့ ပြုမှုဆောင်ရွက်ချက်တွေက သိသိသာသာကွဲပြားသွားလိမ့်မယ်။ ငါမရှိတော့ရင်တောင် ဒီအလုပ်တွေဆက်လက်ရပ်တည်နေနိုင်ဖို့ဆိုရင် သူ့နောက်ကလူတွေကို သူလိုလူမျိုးဖြစ်လာအောင် သင်ပေးဖို့ပဲရှိတယ်။ အဲ့အတွက်သူက “ အောက်ကိုဆင်း” မှရမယ်။ အောက်ထိဆင်းပြီး “စကားပြော” မှရမယ်။ အောက်ကလူတွေနဲ့ communicate လုပ်မှရမယ်။ တချိန်လုံး အခန်းထဲကထိုင်ခုံကြီးမှာပဲထိုင်နေလို့မရဘူး။ သူလိုကျွမ်းကျင်ရုံတင်မက သူထက်ပါပိုကျွမ်းကျင်အောင် သင်ပေးဖို့ဆိုရင် အရေးကြီးတာက “ နှိမ့်ချမှု(humble)” ရှိရမယ်။ ငါသိတယ်ကွ၊ ငါဆရာကြီးကွဆိုပြီး မာနထောင်လွှားမှုမရှိပဲ အောက်ကလူတွေကို ကိုယ့်ထက်သာလာအောင်သင်ပေးတယ်။ အဲလိုသင်ပေးမှလဲ ကိုယ်မရှိရင်နောက်လူတွေကပိုကောင်းအောင်လုပ်နိုင်မှာ။အဲ့ဒါမှအဖွဲ့အစည်းတွေက နှစ်ပေါင်းများစွာတည်မြဲမှာ။ အဲ့လိုဖြစ်နိုင်ဖို့ Best leader ကသူ့အောက်မှာရှိတဲ့လူတွေကို စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာMentally ရော၊ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ Physically ရော၊ အသိဉာဏ်ပညာပိုင်းဆိုင်ရာ Intellectually ရောဖွံဖြိုးလာအောင် ပံ့ပိုးပေးတယ်။ ငါလုပ်နိုင်တာထက်ပိုလုပ်နိုင်အောင်၊ ငါ့ထက်ပညာတွေပိုတက်အောင်၊ ငါ့ထက်ပိုထူးချွန်အောင်၊ ငါ့ထက်ပိုတွေးနိုင်အောင်၊ ငါ့ထက်နောက်လူတွေအတွက်ပိုလုပ်ပေးနိုင်အောင်၊ ငါထက်ပိုတော်တဲ့ ခေါင်းဆောင် တွေဖြစ်လာဖို့ inspire လုပ်ပေးနိုင်အောင်ဆိုပြီး မိမိကိုယ်ကိုနှိမ့်ချ အောက်အထိဆင်းပြီး လက်တွဲခေါ်တယ်။ ပံ့ပိုးပေးတယ်။ ကျွန်တော် မြင်ယောင်ကြည့်တယ်။ အဲ့လိုမျိုး နှလုံးသားနဲ့ ဦးနှောက်ရှိတဲ့ ခေါင်းဆောင်ဟာဘယ်လောက်ထိ လေးစားဖို့ကောင်းလိုက်သလဲ။ ဘယ်လောက်ထိမြင့်မြတ်တဲ့ နှလုံးသားရှိလိုက်လဲ။ငါထက်ပိုသာအောင်သူတစ်ပါးကိုလုပ်ပေးမယ်ဆိုတဲ့စိတ်သဘောထားဟာ တကယ့်ကိုကြီးကျယ်ခမ်းနားတဲ့စိတ်သဘောထားပါ။
ဒါဟာ အတော်ဆုံးခေါင်းဆောင် Best leader တစ်ယောက်မှာတွေ့ရမယ့်အရည်အသွေးတွေဖြစ်မယ်လို့ ကျွန်တော်သုံးသပ်တယ်။ Best leader အကြောင်းသာထပ်ရေးရင် ကျွန်တော် စာအုပ်တစ်အုပ်နီးပါးလောက်ရေးလို့ရပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ အဓိကအရေးကြီးဆုံးအချက်ကိုပဲကျွန်တော်ပြောပြချင်တာပါ။ အဲ့ဒါက သူ့ရဲ့ အမြင်(Vision) ပါပဲ။ရှေ့ကို ဝေးဝေးနဲ့ကျယ်ကျယ်ကြိုမြင်တတ်တာပါ။ ခြေလှမ်းဆယ်လှမ်းလှမ်းတိုင်း ဘယ်နှစ်လှမ်းကတော့ လက်ရှိအခြေအနေတွေပြေလည်နေဖို့ ဘယ်နှစ်လှမ်းကတော့ သူမရှိတော့တဲ့အချိန် အနာဂတ်မှာကြုံလာမဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေ အပြောင်းအလဲတွေအတွက်ဆိုပြီးကြိုတင်ပြင်ဆင်သွားနိုင်တာပါ။
ကျွန်တော်အခုပြောတဲ့သဘောတရားက စီးပွားရေး၊ နိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေး၊ ပညာရေး အတွက်အကုန်အကံျုးဝင်ပါတယ်။ ဥပမာ နိုင်ငံရေးဆိုလဲ ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံဟာ စင်ကာပူကို ကျော်နိုင်ဖို့ဆိုပြီးဟစ်ကြွေးနေတယ်။ ဒါကေမယ့် ခေါင်ဆောင်တွေဟာ အမြဲတမ်းလက်ရှိအခြေအနေတွေပဲ ပြေလည်အောင်လုပ်နေမယ်ဆိုရင် စင်ကာပူကိုဘယ်တော့မှကျော်နိုင်မှာမဟုတ်ဘူး။ ဥပမာ ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံမှာလူတိုင်းက ကားစီးနိုင်လို့ “ငါတို့နိုင်ငံကြီးကတိုးတက်နေပြီ” လို့ အော်နေတဲ့အချိန် သူများနိုင်ငံတွေက ကားတွေအသုံးပြုတာကိုလျော့ချပြီး ပတ်ဝန်းကျင်အတွက်ကောင်းမွန်စေနိုင်တဲ့ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးစနစ်တွေကိုလုပ်ပြီးနေလောက်ပြီ။ အဲ့လိုအချိန်မှာကိုယ့်နိုင်ငံက ကားတွေကျပ်ဒုက္ခတွေရောက်နေကျလိမ့်မယ်။ ကိုယ့်နိုင်ငံမှာ စက်ရုံအလုပ်ရုံတွေထွန်းကားလာလို့ လက်သီးလက်မောင်းတွေတမ်းပြီး “ငါတို့တိုးတက်ပြီ” လို့အော်နေရင် တဖက်မှာ အဲ့ဒီစက်ရုံတွေကြောင့် ရေထုလေထု ညမ်းညမ်းမှု၊ သစ်တောတွေပြုန်းတီးမှု၊ မြစ်တွေချောင်းတွေ သဘာဝသယံဇာတာတွေပျက်စီးမှု၊ အမှိုက်သရိုက်တွေပေါများလာမှုကြောင့် ဖြစ်လာတဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ညစ်ညမ်းမှု(environmental pollution) တွေဖြစ်ပြီး လူတွေရဲ့နေထိုင်စားသောက်မှုကိုထိခိုက်လာလိမ့်မယ်။ အနောက်နိုင်ငံတွေလို ရေရှည်ကိုမျှော်တွေးတတ်တဲ့လူတွေများတဲ့နေရာတွေမှာတောင် “ငါရှိနေတဲ့အတောအတွင်း အဆင်ပြေရင်ပြီးတာပဲ။ အောင်မြင်နေရင်ပြီးတာပဲ။ အကျိုးအမြတ်တွေရနေရင်ပြီးတာပဲ” ဆိုတဲ့ ခေါင်းဆောင်မျိုးတွေရှိနေတဲ့အတွက် သံယံဇာတတွေကိုအကုန်ထုတ်သုံး စက်ရုံတွေဆောက်ပြီး သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကိုဘာမှ ထိန်သိမ်းစောင့်ရှောက်ခြင်းမရှိပဲ ညစ်ညမ်းစေတယ်။ အခုမှ “Global warming” တွေဖြစ်၊ ရေခဲတောင်တွေပြို၊ ရာသီဥတုဖောက်လွဲဖောက်ပြန်တွေဖြစ်တော့မှ ကမ္ဘာကြီးကိုကယ်တင်ဖို့ဘာဖို့ ဆိုပြီးစဉ်းစားကျတယ်။ အဲ့တော့ ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံမှာလဲ အခုလက်ရှိအခြေအနေတွေပြေလည်အောင်၊ တနည်းအားဖြင့် “short term gain” တွေပဲရအောင်လုပ်နေလို့မရဘူး။ “ဟာ..ငါအုပ်ချုပ်နေတဲ့အတောအတွင်းအဆင်ပြေသွားရင်ပြီးတာပဲ၊ ငြိမ်းချမ်းသွားရင်ပြီးတာပဲ၊ နောက်ပိုင်းဖြစ်တာနောက်လူတွေရှင်းလိမ့်မယ်” ဆိုပြီးလုပ်နေရင် တိုင်းပြည်ကဘယ်တော့မှတိုးတက်မှာမဟုတ်ဘူး။ အနာဂတ်ကိုဝေးဝေးမြင်နိုင်တဲ့ အမြင်ရှိဖို့လိုတယ်။
ကျွန်တော်က Engineer တစ်ယောက်ဖြစ်တဲ့အတွက် Engineering ရှှု့ထောင့်ကကြည့်ရင် ဥပမာ အနောက်နိုင်ငံတွေမှာ Renewable energy/Substaintable energy တို့ဘက်ကိုဦးတည်လာကြပြီ။ ဒါဟာ “future” ပါ။စွမ်းအင်သုံးဆွဲမှုတွေကိုလျော့ချပြီး ပတ်ဝန်းကျင်အတွက်လဲ သဟဇာတ Environmental friendly ဖြစ်စေမယ့် နည်းပညာတွေကို လျှင်လျှင်မြင်မြင် စမ်းသပ်တီထွင်ပြီး အကောင်အထည်ဖော်လာကြပြီ။ အားလုံးက “Green environment” မျိုးတွေဖြစ်အောင်လုပ်နေကြပြီ။ ဒီအချိန်မှာ မြန်မာနိုင်ငံက “ဟာ…ဒါမျိုးတွေကငါတို့နိုင်ငံအတွက်အဝေးကြီးပါ။ အခုလက်ရှိရှိတဲ့အရာတွေကို အဆင်ပြေအောင်လုပ်ဖို့ကအရေးကြီးတယ်။ လက်ရှိအရာတွေတောင်အဆင်မပြေသေးတာ အဲ့ဒါတွေလုပ်ဖို့ကမလွယ်ဘူး” ဆိုပြီးတွေးနေတဲ့ခေါင်းဆောင်မျိုးတွေရှိနေသရွေ့ ကျွန်တော် အခိုင်အမာပြောရဲတယ်။ ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံဟာ ဘယ်တော့ ဘယ်တော့ ဘယ်တော့ ဘယ်တော့ ဘယ်တော့ ဘယ်တော့ ဘယ်တော့ ဘယ်တော့ ဘယ်တော့ ဘယ်တော့ ဘယ်တော့ ဘယ်တော့ ဘယ်တော့မှ စင်ကာပူကိုမှီမှာမဟုတ်ဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ကျွန်တော်တို့က သူတို့ကိုမှီလောက်ပြီလို့ထင်နေတဲ့အချိန်သူတို့က ကျွန်တော်တို့ထက် ရှေ့ရောက်နေလောက်ပြီ။ အဲ့ဒီတော် ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံက ခေါင်းဆောင်တွေဟာ ခြေလှမ်းဆယ်လှမ်းလှမ်းတိုင်း ဆယ်လှမ်းလုံး လက်ရှိအခြေအနေတွေပြေလည်နေရုံအတွက်လှမ်းနေလို့မရပဲ အနာဂတ်အတွက်ပြင်ဆင်ဖို့လိုပါတယ်။ လိုအပ်ရင် ရူးသွပ်ရဲရမယ်၊ စွန့်စားရဲရမယ်။ ငါတို့နိုင်ငံအတွက်ဒါတွေကအဝေးကြီးလိုပါသေးတယ်၊ ဒီနည်းပညာတွေက အရမ်းကိုမြင့်တယ်၊ အခုအခြေအနေနဲ့မဖြစ်နိုင်ဘူးဆိုပြီး ဘာမှမစထားရင် သူများတွေကိုဘယ်တော့မှမှီမှာမဟုတ်ဘူး။ရှင်းတယ်။ အခုတည်းက အဲ့လိုနည်းပညာမျိုးတွေရှိလာအောင် ကျောင်းတွေ တက္ကသိုလ်တွေမှာ education ကိုဘယ်လိုမြင့်တင်ရမလဲ။ဘယ်လိုပြောင်းလဲရမလဲ။ ကျောင်းသားတွေကို ကိုယ့်ရေမြေနဲ့သင်တော်မယ့် design တွေ technology တွေဖန်တီးတတ်လာအောင် ဘယ်လို့လှုံ့ ဆော်ပေးမလဲ။ ဥပမာ competition တွေလုပ်ခိုင်းလို့ရတယ်။အဲလိုမှလူငယ်တွေဟာ idea ကောင်းတွေထွက်လာမယ်။ အဲလို idea မျိုးတွေကနေ့ လက်တွေ့ဖြစ်လာအောင်စုပေါင်းပြီး အကောင်အထည်ဖော်ရမှာပဲ။ စွန့်စားရမှာပဲ။ နေ့တိုင်း ငါးရပြီးစားနေရရင်ပြီးတာပဲ ဆိုပြီး သာမန်ရိုးကျ မျိုးရိုးစင်ဆက် ရှေ့ကလူတွေလုပ်သလို ရေထဲဝါးချွန်တွေနဲ့ထိုးပြီး ငါးဖမ်းနေတဲ့အချိန် သူများတွေက ငါးမျှားတံတွေကိုတီထွင်နေပြီ။ အချိန်ကြာတော့မှ ငါတို့လဲသူတို့လိုငါးမျှားတံ လိုက်ထွင်ကြည့်ရအောင်ဆိုပြီးလုပ်နေတဲ့အချိန် သူများတွေက ငါးဖမ်းပိုက်ကွန်တောင်သုံးပြီး ငါးမျှားနေလောက်ပြီ။ အဲ့ဒီတော့ သူများကိုလိုက်မှီဖို့ထက် သူတို့ထက်သာအောင်ကိုလုပ်ရမှာ။ တွေးရဲရမှာ။ စွန့်စားရဲရမှာ။ အခုထဲက အုတ်မြစ်ချခဲ့ရမှာ။ သူတို့လုပ်ပြီးမှ ငါတို့က သူတို့အတိုင်းအနောက်ကလိုက်လုပ်မယ်လို့ စိတ်ကူးထားရင် ကျွန်တော်တို့တွေ ဘယ်လိုလို့ စင်ကာပူကိုမှီမှာလဲ။ အခုကတည်းက ကိုယ့်ဘာကိုယ်တီထွင်လာနိုင်အောင် ကိုယ့်အားကိုယ်ကိုးတက်လာအောင် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားရမယ်။ ခြေလှမ်းဆယ်လှမ်းလှမ်းတိုင်း အနည်းဆုံး တစ်လှမ်းလောက်တော့ အနာဂတ်အတွက် ကြိုမြင်ပြီးပြင်ဆင်ရမယ်။ ကိုးလှမ်းကတော့ လက်ရှိအခြေအနေတွေ အဆင်ပြေအောင်လုပ်နေလို့ရတယ်။ တစ်လှမ်းကိုတော့ အနာဂတ်အတွက် သူများတွေကိုကျော်နိုင်အောင်လုပ်ဖို့အတွက်အစပြိုးထားရမယ်။ဒါတွေဟာ နောက်နှစ်ပေါင်း ၁၀နှစ် ၁၅နှစ်လောက်ကျမှသာအကောင်အထည်ပေါ်လာနိုင်တယ်။ အသီးအပွင့်တွေခံစားရနိုင်တယ်။ ရုပ်အစွဆုံး ကိုယ်သေသွားပြီးနောက်ပိုင်းမှသာ ဒီအရာတွေဟာအသုံးဝင်လာနိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့်လဲ ရေရှည်ကိုမြင်တတ်ဖို့လိုကိုလိုအပ်တယ်။ နိုင်ငံရဲ့နယ်ပယ်အသီးသီးမှာရှိတဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေဟာ ခြေလှမ်းဆယ်လှမ်းမှာ အနည်းဆုံးတစ်လှမ်းလောက်ကိုတော့ ရေရှည်ဝေးဝေးကိုမြင်တတ်ဖို့၊ ငါမရှိတော့တဲ့နောက်ပိုင်း အနာဂတ်မှာကြုံလာမယ့် အပြောင်းအလဲတွေ စိန်ခေါ်မှုတွေအတွက်ရင်ဆိုင်နိုင်ဖို့အတွက်ဆိုပြီး ပြင်ဆင်ရမယ်။အဲ့လိုမျိုး vision ရှိတဲ့ ခေါင်းဆောင်ကသာ အတော်ဆုံးခေါင်းဆောင် (Best leader) လို့ကျွန်တော်ခံယူထားတယ်။
အဲ့ဒီတော့ နိဂုံးချုပ်ရရင် vision ရှိဖို့ဟာ လူတစ်ယောက်ချင်းစီ အတွက်အရေးကြီးရုံတင် မဟုတ်ပဲ အဖွဲ့အစည်းတွေအတွက်ပါ အင်မတန် အရေးကြီးပါတယ်။ လူတစ်ယောက်အနေနဲ့ မိမိဘဝကိုဖြတ်သန်းတဲ့အခါ အမြဲတမ်းလက်ရှိအခြေအနေတွေမှာ ရှင်သန်နေနိုင်အောင် survive လုပ်နိုင်အောင် လုပ်နေရုံပဲမဟုတ်ပဲ မိမိမှာရှိတဲ့ စိတ်ကူးတစ်ခုခု၊ idea တစ်ခုခု၊ မိမိဝါသနာပါရာ၊ ဖြစ်ချင်တဲ့ ဆန္ဒတစ်ခုခုကို ဖန်တီးချင်တဲ့ vision အတိုင်းလုပ်ဆောင်မှာသာ မိမိအသက်ရှင်ရခြင်းရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကိုတွေ့ရှိနိုင်ပါလိမ့်မယ်လို့ကျွန်တော်ခံယူထားတယ်။ ခြေလှမ်းဆယ်လှမ်းလှမ်းတိုင်း ရှင်သန်ဖို့အတွက်စဉ်းစားသလို ဖန်တီးဖို့လဲစဉ်းစားဖို့လိုပါတယ်။ အဲဒီလို ကိုယ်ဖန်တီးချင်တဲ့ အရာတွေအတွက်လိုအပ်တဲ့ အသိပညာအတတ်ပညာတွေ ကြိုးစားရုန်းကန်ပြီးသင်ယူတဲ့အခါမှာလဲ အဲ့အရာတွေရဲ့အကျိုးရလဒ်ဟာ “connecting the dots” ဆိုတဲ့အပိုင်းမှာရှင်းပြခဲ့သလို လက်ရှိအချိန်မှာအကျိုးမပြုနိုင်ပေမယ့် အနာဂတ်တစ်ချိန်ချိန်ရောက်ရင် ပြန်အသုံးဝင်လာပါလိမ့်မယ်။ အဲအချိန်မျိုးရောက်တဲ့ အထိကိုယ့်ကိုယ်ကို ယုံကြည်မှု(Faith) ရှိပြီးရှေ့ဆက်နေဖို့လိုအပ်ပါတယ်။ အခြေအနေတွေက မျက်နှာသာမပေးရင်တောင် ယုံကြည်မှုကို ဘယ်တော့မှမစွန့်လွှတ်ပဲ ရှေ့ဆက်တိုးနေရင် ကိုယ်မြင်ထားတဲ့vision အတိုင်းတစ်နေ့ကျတစ်ကယ်ဖြစ်မှာပါ။ အဲ့လိုရှင်သန်သွားတဲ့ လူဟာ ကိုယ့်နောက် generation ကိုယ့်သားသမီးတွေကျရင်လဲ ကိုယ့်လိုမျိုး ကောင်းမွန်ပြီး အဓိပ္ပာယ်ရှိတဲ့ ဘဝတစ်ခုဖြစ်အောင်၊ အခြေအနေတွေမှာအဆင်ပြေပြေနဲရှင်သန်နေနိုင်အောင် merely survive လုပ်နိုင်အောင်လေးမဟုတ်ပဲ တစ်စုံတစ်ရာကို Create ဖန်တီးယူသွားပြီး ရှင်သန်သွားနိုင်အောင် လမ်းပြသွားနိုင်လိမ့်မယ်။ထို့အပြင် ကိုယ်တစ်ယောက်ထဲရဲ့ဘဝအတွက်တင် မဟုတ်ပဲနဲ့ ကိုယ်လုပ်နေတဲ့ အလုပ်၊ ကိုယ်ရောက်နေတဲ့ နေရာ၊ အဖွဲ့အစည်းတွေအတွက် ကိုယ်မရှိတော့ရင်၊ ကိုယ်သေသွားရင်တောင်မှ နောင်နှစ်ပေါင်းများစွာ ဆက်လက်တည်မြဲနေနိုင်အောင် ကိုယ်ထက်ပိုလုပ်နိုင်တဲ့သူတွေ၊ ကိုယ့်ထက်ပိုကောင်းတဲ့သူတွေ၊ ကိုယ့်ထက်ပိုတော်တဲ့ခေါင်းဆောင်တွေ၊ ကိုယ့်ထက်ပို vision ရှိပြီးအများအတွက်လုပ်ပေးသွားနိုင်တဲ့ အတော်ဆုံးခေါင်းဆောင်(Best leader) တွေဆက်လက်မွေးထုတ်သွားနိုင်ပါစေလို့ရည်ရွယ်လျက်။